Nurdoğan ARSLAN ERGÜN

Binlerce kişinin ömrünü yitirdiği Kahramanmaraş sarsıntıları, başta büyük Marmara zelzelesi riskiyle karşı karşıya kalan İstanbullular olmak üzere vatandaşları harekete geçirdi. Yaşadıkları binanın zelzeleye karşı güçlü olup olmadığını öğrenmek isteyen vatandaşlar, risk tahlili yaptırmak için ilgili kurum ve kuruluşlarla temas kurmaya çalışıyor. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nden (İBB) yapılan açıklamada ‘binatespiti.ibb.istanbul’ adresi üzerinden binlerce müracaat yapıldığı bildirilirken, sonuçların süratli tarama formülüyle 10 günde açıklandığına işaret edildi. Ülker Müşavirlik Mühendislik yetkilisi Dr. Hamit Ülker, günde 20-30 kişinin arayıp binalarda risk tahlili konusunda bilgi almak istediğini belirtti. Yaşanan son sarsıntının mevzuyu yine gündeme taşıdığını lisana getiren Ülker, “Arayanların birden fazla eski, beton kalitesi makûs olan binalarda yaşayanlar” dedi. Ülker, risk tahlil başvurusu yapılan binanın bodrum dahil her katından başka ayrı örnek alındığını açıkladı. Binalarda risk tahlili yaptırmanın maliyeti ise 20 bin lira ile 100 bin lira ortasında tutuyor.

Bina riskli çıkarsa 2 ay içinde tahliye

Hamit Ülker, taban etüdü de yapılacaksa maliyetin 30 bin lira daha artacağına işaret etti. Ödeme yapılınca lisanslı firma gelip binadan karot, numune alıyor ve ‘bu bina riskli yahut değil’ raporu veriyor. Bina riskli ise 1 yahut 2 ay müddet veriliyor. Bu mühlet içinde binanın yıkılması gerekiyor. Tapunun beyanlar hanesine ‘bu bina riskli’ diye şerh düşüyor. Etraf Şehircilik Müdürlüğü ilçe belediyesine bildiriyor. İBB’nin risk tahlili değil süratli tarama yaptığını belirten İBB Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökçe, ‘benim meskenim sağlam mı, bir bakın’ diye başvuran vatandaşlara ön tespit yaptıklarını kaydetti. İBB’nin 2009’dan bu yana 107 bin yere tarama için gittiğini aktaran Gökçe, “Bizimki akredite kuruluş incelemesi değil, fiyatsız olarak İstanbul Teknik Üniversitesi’nin akademisyenleriyle bir arada yaptığımız bilimsel bir çalışma” dedi.

Kiracılar tahlil için başvuramaz

Peki binanın güçlendirmeye mi kentsel dönüşüme mi girdiğine nasıl karar veriliyor? Öncelikle her kat maliki, binasının bulunduğu vilayetteki Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’na bağlı, Etraf ve Şehircilik Vilayet Müdürlükleri’ne risk tahlili yaptırmak için müracaat yapabiliyor. Mevzuat gereği kiracı tahlil için müracaat yapamıyor. Yaşanacak mümkün bir sarsıntıda binanın ağır hasar alıp almayacağı 6306 sayılı Kentsel Dönüşüm Yasası yeterince tespit ediliyor. Beton kalitesi, donatı durumu süratlice denetim ediliyor. Bu da ileri bir tahlil değil. Yapının kentsel dönüşüm kapsamında riskli yapı olup olmadığı tespit ediliyor. Riskli yapı tespiti yapılması durumunda yasa kapsamında tapuya şerh konularak ve yapı maliklerine 60 günden az müddet verilmemek kaydıyla yapının yıktırılması sağlanıyor. Müracaatın ise Etraf ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen ve bakanlığın internet sitesinde yer alan sertifikalı firmalara yapılması gerekiyor. Performans tahlili ve gerekmesi halinde yapılacak güçlendirme projeleri için yapı konusunda uzman SİM-İTB evraklarına sahip inşaat mühendislerine ulaşmak gerekiyor. Performans tahlili sonrasında binanın can güvenliği sağlamadığı tespit edilirse güçlendirme yahut yapının yıkımı seçeneklerinden birine karar veriliyor. Güçlendirilmesine karar verilen yapının güçlendirme tasarım ve hesapları, performans tahlili sonucu elde edilen bilgiler doğrultusunda yapılıyor. Talep edilmesi halinde, güçlendirme projesi ile birlikte maliyet tahlili çıkarılarak yıkım ve tekrar imal maliyeti ile kıyas yapılıyor.